Voor wie verloren dreigt te lopen in het Engelse understatement hebben we hier nog een interessante link, alhoewel ik dat geen “understatements” meer zou willen noemen, maar liever “oppositments”.

recensent: Peter Motte

onder auspiciën van De voormalige Tijdlijn en Vertaalbureau Motte

Zowat 40 jaar geleden, op 20 juli 1969 (volgens de Europese tijdrekening), landde de eerste mens op de Maan. Een gebeurtenis die mag worden herdacht, en nu verschijnen er dan ook boeken en dvd’s, en wordt er extra aandacht aan besteed door websites, kranten, tijdschriften, en radio- en tv-zenders.

Een van de boeken is “De eerste mens op de Maan” door Rod Pyle.De titel is misleidend: het wekt de indruk dat het een biografie van Neil Armstrong is, maar uiteindelijk handelen maar acht pagina’s van de 60 over de eerste maanvlucht! Stomme titel, vooral omdat de veel bredere stof van het boek meer mensen zal aantrekken. De oorspronkelijke titel was “Missions to the Moon”. Er heeft dus iemand een slechte beslissing genomen.

Het boek zelfs is prachtig uitgevoerd: in kleur, met foto’s en tekeningen, met tamelijk beknopte en to-the-point-hoofdstukken over de verschillende etappen naar de Maan, op de Maan, en de periode na de vluchten van de Apollo – want ook de latere gebeurtenissen en de voorbereidingen voor de nieuwe bemande maanreizen komen aan bod.

Het geheel werd uitgebreid met geslaagde reproducties van oorspronkelijke documenten, zoals een weergave van de handgeschreven notities van vluchtleiders tijdens de rampzalige vlucht van Apollo 13, toen er een explosie aan boord was. De uitgave toont documenten die zelden en soms zelfs nooit eerder openbaar werden verspreid, en dat is dan ook het sterkste punt ervan.

Ze bevat zelfs een reproductie van een brief waarin wordt gesteld dat volgens getuigenissen Wernher von Braun een gevaarlijke nazi was.Von Braun was de man die aan de wieg stond van de Saturnus V, de meer dan honderd meter hoge raket waarmee de Apollo-capsule met drie bemanningsleden naar de Maan werd gelanceerd. Von Braun had ook andere Amerikaanse raketten ontworpen, die bijna allemaal afgeleid waren van de V2.

Het boek stelt dat de V2 Von Brauns tweede V-ontwerp was, en de eerste de V1: een met een straalmotor aangedreven onbemand vliegtuigje dat een springlading over grote afstand kon vervoeren, en dat dan ook deed: gedurende de Tweede Wereldoorlog in opdracht van Adolf Hitler. Maar Von Braun heeft de V1 niet ontworpen.

De V2 was een echte raket. Hij kon ook verder vliegen en een zwaardere lading vervoeren. Er stierven 7200 mensen bij de explosies die de V2’s bij inslagen veroorzaakten. Er stierven trouwens minstens 20.000 mensen bij de bouw ervan! Allemaal slaven, Joden, Polen en andere gevangen, die door de SS en andere afdelingen van het Nazi-rijk tot de dood werden afgebeuld om de onderaardse fabrieken, opslagruimten, laboratoria, verblijven en controlekamers te bouwen waarin de V1’s en V2’s werden geboren. Von Braun was lid van de SS.

Omwille van zijn oorlogsverleden wilden de Amerikanen aanvankelijk Von Braun niet inzetten in de ruimtewedloop. Het was pas toen de Russen te veel voorsprong dreigden te krijgen, dat Von Braun en andere Duitse raketgeleerden aan het werk werden gezet.

Raketten werden tijdens WOII en daarna ontwikkeld om bommen over grote afstand te transporteren. De V1 en V2 zijn de voorouders van de huidige kruisraketten en ICBM’s. Al op het einde van de jaren 40 was de bedoeling om transportmiddelen te ontwikkelen waarmee over grote afstanden atoombommen konden worden vervoerd.

Daardoor ontstonden langeafstandsbommenwerpers en stealthbommnwerpers, maar raketten hadden enkele voordelen: om te beginnen was je niet in de buurt als dat ding op zijn doel explodeerde. Ten tweede konden ze veel sneller vliegen en waren ze daardoor moeilijker te onderscheppen. Dat je er geen piloot voor nodig had, leverde ook enkele voordelen op: je kon geen tekort aan piloten hebben, en niemand hoefde na het einde van de missie terug te keren. Doordat er geen piloot was, kon je die tuigen ook lichter houden.

Een van de nadelen was dat niemand aan boord de koers kon controleren, dus moest je meer op automatische systemen mogen vertrouwen.

Vandaar het grote belang van de ruimterace: er werden automatische vluchtleidingssystemen en raketten ontwikkeld die voldoende gewicht precies tot op de juiste plek konden brengen.

De inspanningen van Von Braun voor die wapens begon al voor de Tweede Wereldoorlog. Eerst werd hij lid van de nazi-partij, en daarna zelfs van de SS. In dit boek, “De eerste mens op de Maan” van Rod Pyle, wordt er wel een beetje gemakkelijk over dat aspect van Von Braun heen gefietst. Nogal wat Duitsers zegden na WOII dat ze niet wisten wat er in de concentratiekampen gebeurde, en nogal wat Duitsers zullen daarin gelijk hebben gehad. Je kwam tenslotte niet om de vijf kilometer zo’n kamp tegen.

Maar dat Von Braun van niets wist, kan niet. Hij zat er met zijn neus bovenop. Er zijn 20.000 mensen gestorven door het werk om zijn raketten te bouwen. En hij zou niets hebben gemerkt? Dat lijkt me sterk.

Al in de jaren zestig werd Von Brauns rol als SS-officier geminimaliseerd, want dat pastte niet in de propagandaslag die de race naar de Maan was. “De eerste mens op de Maan” neemt die houding gewoon over.

De eerste mens op de Maan, Rod Pyle, 2009, Utrecht, Kosmos Uitgevers bv, oorspronkelijk: “Missions to the Moon”, vertaling: Jos Oomens, geïllustreerd in kleur met reproducties van historische documenten als bijlagen, index, bronvermelding van bijlagen en illustraties, en vertaling van de bijgevoegde reproductie van een Russische krantenknipsel, gebonden, oblong, geleved in een casettet met kleurenopdrukken, afmetingen boek: 26,5 x 31 x 3,2 cm, 60 p’s, afmetingen casette: 28 x 31 x 3,5; ISBN 978-90-215-4254-6.
Prijs: 39,95 euro

FOUT We zijn alweer de laatste vrijdag van juli, de zomervakantie is bijna halfweg.
GOED Het is alweer de laatste vrijdag van juli, de zomervakantie is bijna halfweg.

VERKLARING
Alweer Frans.

FOUT Als de auto geseind staat, worden de agenten gewaarschuwd.
GOED Als de auto gesignaleerd / als gestolen gemeld staat, worden de agenten gewaarschuwd.

VERKLARING
“Geseind zijn” is een gallicisme, letterlijk vertaald van het Franse “être signalé”.
Mogelijke alternativen zijn “signaleren”, “melden”, enz.

FOUT Rolstoelpatiënten krijgen nog steeds voorrang bij De Lijn, omdat zij hun plaats moeten reserveren.
GOED Rolstoelgebruikers krijgen nog steeds voorrang bij De Lijn, omdat zij hun plaats moeten reserveren.

VERKLARING
Een “patiënt” is iemand die bij een arts in behandeling is. Een “rolstoelgebruiker” is niet per se een patiënt.
Meer uitleg

FOUT De advocaat van Radovan Karadjic gaat in beroep tegen de beslissing van de Servische justitie om zijn cliënt uit te leveren aan het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.
GOED De advocaat van Radovan Karadjic gaat in beroep tegen de beslissing van de Servische justitie om zijn cliënt over te dragen aan het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag.

VERKLARING
“Uitlevering” is een procedure tussen twee soevereine staten. Als een staat een persoon ter beschikking stelt van een internationaal hof of tribunaal, dan is dat een “overbrenging” of “overdracht”.
Meer uitleg

FOUT Indonesië was ooit een grote olieproducent in Zuid-Oost-Azië, maar nu is de infrastructuur verouderd.
GOED Indonesië was ooit een grote olieproducent in Zuidoost-Azië, maar nu is de infrastructuur verouderd.

VERKLARING
Zoals vaak met koppeltekens in samenstellingen, is de vraag: wat hoort bij wat? Of beter: wat zegt iets over wat?
Hier wordt bedoeld het zuidoosten van Azië, niet het zuiden van Oost-Azië.
Aangezien “zuid” hier dus niet “Oost-Azië” bepaalt, maar “oost”, en met “oost” een groep vormt die zelf “Azië” bepaalt, wordt het “Zuidoost-Azië”.

Windrichtingen krijgen een hoofdletter als ze als aardrijkskundige naam gebruikt worden. De grens tussen windstreek en aardrijkskundige naam is niet scherp te trekken, maar Als een windstreek onderdeel van een aardrijkskundige naam is, schrijven we altijd een hoofdletter.
“Het zuidoosten van Azië” wordt daardoor “Zuidoost-Azië”, net zoals “het zuidwesten van de provincie Noord-Brabant” “Zuidwest-Noord-Brabant” wordt, zelfs al bestaat er geen administratieve eenheid met de naam “Zuidwest-Noord-Brabant”.
Meer uitleg

FOUT Ik weet niet goed wat zeggen. Ik ben hier niet goed in.
GOED Ik weet niet goed wat te zeggen. Ik ben hier niet goed in.

VERKLARING
“Te” hoort erbij in de standaardtaal.

FOUT De man wordt beticht van vijf overvallen.
GOED De man wordt beschuldigd van vijf overvallen.

VERKLARING
“Betichten” is geen juridische term en kan inhouden dat de beschuldiging niet terecht is.

FOUT De Amerikanen hoeven niet meteen een verbetering van de economie in hun land te verwachten.
GOED De Amerikanen moeten niet meteen een verbetering van de economie in hun land verwachten.

VERKLARING
“Niet hoeven” houdt in dat het niet nodig is; “niet moeten” betekent dat ze het beter niet kunnen doen.
Meer uitleg