Blik achter de schermen van een vertaling

Duits en Nederlands liggen dicht bij elkaar. Geef een willekeurige Nederlander een Duitse tekst, en hij ontcijfert ze tamelijk gemakkelijk. Er zullen wel enkele fouten zijn, maar het resultaat is redelijk goed in vergelijking met wat diezelfde willekeurige Nederlander zou doen als hij een Franse tekst krijgt.


Toch zijn er problemen. Bekend zijn de valse vrienden: woorden die op elkaar lijken, maar toch iets anders betekenen.

Maar daar stopt het niet. Hoe doorzichtig de woordenschat van een Duitse tekst voor een Nederlander ook lijkt te zijn, de grammatica kan onverwachts problemen opleveren.

Een voorbeeld:
“Nach fast genau drei Jahren ist das Stammwerk-Modell von Alejandro und Romina Rossi aus Buenos Aires endlich in Göppingen angekommen.”

Wie zo’n zin, zelfs rekening houdende met valse vrienden in de woordenschat, zonder veel nadenken vertaalt, eindigt met deze zin:
“Na bijna drie jaar is het model van het moederbedrijf van Alejandro en Romina Rossi uit Buenos Aires eindelijk in Göppingen aangekomen.”

Maar die is fout.

Waarom? Omdat het bedoelde moederbedrijf niet van Alejandro en Romina Rossi is. Zij hebben een model gebouwd van een moederbedrijf, maar het is niet hun bedrijf.

Om die verwarring te vermijden moet de zin worden omgegooid, en na heel wat gegoochel komt er dan dit uit:
“Na bijna drie jaar is in Göppingen eindelijk het model uit Buenos Aires aangekomen dat Alejandro en Romina Rossi van het moederbedrijf hebben gebouwd.”

Het zinsdeel “in Göppingen” moest naar voren worden geplaatst, net als het bijwoord “eindelijk”. De plaatsbepaling “uit Buenos Aires” werd achter “het model” gezet, en de nabepaling “van Alejandro en Romina Rossi” werd omgevormd tot een bijzin waarin ook werd opgenomen dat het om het moederbedrijf ging.

Die veranderingen werden niet alleen opgelegd om de betekenis duidelijk te maken, maar ook om de zin leesbaar te houden. Waardoor de ene wijziging leidde tot de andere.