FOUT Telkens ik door het plantsoen loop, denk ik terug aan de jeugdreeks “Mark Stevens” van Felix Thijssen
GOED Telkens als iik door het plantsoen loop, denk ik terug aan de jeugdreeks “Mark Stevens” van Felix Thijssen.

VERKLARING
Na “telkens” moet altijd “als” of “wanneer” staan. “Telkens als” ik door het plantsoen loop…

Omdat uit de reacties op Taalmodel: hoeven blijkt, dat het probleem te ingewikkeld is om het met een eenvoudig FOUT/GOED-voorbeeld te behandelen, gaan we er hier dieper op in.

Algemeen:

• niet hoeven

• iets is niet noodzakelijk
• iets is niet wenselijk

• niet moeten

• noodzakelijk dat iets niet gebeurt of niet het geval is
• wenselijk dat iets niet gebeurt of niet het geval is

Vaak wordt “niet moeten” ook in de eerste betekenis gebruikt, maar dat is dus fout.

Toelichting
Het ontkennende karakter van een zin wordt niet altijd expliciet uitgedrukt. Het kan ook impliciet zijn.
Van een expliciete ontkenning is sprake als in de zin het woord “niet” voorkomt of een versmelting van “niet” met een ander woord tot “geen”, “niets”, “niemand”, “nooit” of “nergens”.
Er zijn ook andere woorden en woordcombinaties die een ontkennend betekeniselement hebben. Dat kan gewoonlijk echter wel met behulp van “niet” worden omschreven. Zo’n constructies kan men een impliciete ontkenning noemen.
Bijvoorbeeld: slechts (‘niet meer dan’), weinig (‘niet veel’), nauwelijks (‘bijna niet’), zelden (‘niet vaak’), pas (‘niet eerder dan’).
Voor het gebruik van “hoeven” en “moeten” in ontkennende zinnen geldt in de standaardtaal in principe het volgende:

• “hoeven” wordt gebruikt om uit te drukken dat het niet noodzakelijk of wenselijk is dat iets gebeurt of het geval is,
• “moeten” om uit te drukken dat het noodzakelijk, wenselijk of beter is dat iets juist niet gebeurt of het geval is.

Vergelijk de volgende (a)- en (b)-zinnen:

(1a) Ze hoeft niet met ons mee te gaan. (‘Het is niet nodig dat ze met ons meegaat’)
(1b) Ze moet vooral niet met hem meegaan! (‘Het is beter dat ze niet met hem meegaat’)

(2a) Je hoeft niets mee te nemen, wij zorgen voor eten en drinken. (‘Het is niet nodig dat je iets meeneemt’)
(2b) Je moet niets meenemen wat te zwaar weegt, want de tocht is erg lang. (‘Het is wenselijk dat je niets meeneemt wat te zwaar weegt’)

(3a) Jullie hoeven pas morgen te vertrekken, dus jullie hebben nog alle tijd. (‘Het is niet eerder dan morgen noodzakelijk dat jullie vertrekken’)
(3b) Jullie moeten pas vertrekken als alles goed geregeld is. (‘Het is wenselijk dat jullie niet eerder vertrekken dan wanneer alles goed geregeld is’)

FOUT Het proces over de moord op een welgestelde zakenman in Meerle, tien jaar geleden, moet niet worden overgedaan.
GOED Het proces over de moord op een welgestelde zakenman in Meerle, tien jaar geleden, hoeft niet te worden overgedaan.

VERKLARING
Een van de meest verkeerd gebruikte modale hulpwerkwoorden is ‘hoeven’.In een negatieve zin gebruiken we ‘hoeven’ als bedoeld wordt dat iets niet noodzakelijk is.
Meer uitleg.

FOUT Een everzwijn met twee biggen viel de vrouw en haar hond aan, maar beiden konden ontkomen.
GOED Een everzwijn met twee biggen viel de vrouw en haar hond aan, maar beide konden ontkomen.
VERKLARING
“Beide” wordt verbogen als het verwijst naar meerdere personen, maar alleen maar personen, niet bijvoorbeeld dieren en personen.

FOUT Hij verwachtte zich aan een prijsstijging.
GOED Hij verwachtte een prijsstijging.

VERKLARING
Gallicisme.

FOUT Vrijdag verschijnt de verdachte voor de raadkamer, die over zijn verdere aanhouding moet beslissen.
GOED Vrijdag verschijnt de verdachte voor de raadkamer, die moet beslissen of hij nog langer vastgehouden wordt.

VERKLARING
Aanhouding verwijst naar het moment dat iemand gearresteerd wordt, niet naar de periode dat hij wordt vastgehouden.

FOUT Lang leve de schrijvers!
GOED Lang leven de schrijvers!

VERKLARING
In tegenstelling tot wat velen zouden verwachten, moet ‘leven’ in het meervoud staan, omdat ‘de schrijvers’ ook meervoud. Die meervoudsovereenkomst geldt dus ook in de aanvoegende wijs.

FOUT Als we vandaag hard beginnen werken, zouden we tegen eind volgende week dat karwei moeten hebben geklaard.
GOED Als we vandaag hard beginnen te werken, zouden we tegen eind volgende week dat karwei moeten hebben geklaard.

VERKLARING
Tussen ‘beginnen’ en het hoofdwerkwoord staat steeds ‘te’: “we beginnen te werken”.

FOUT Neen aan de dictatuur!
GOED Neen tegen de dictatuur! of Weg met de dictatuur

VERKLARING
Ook deze verklaring blijven we u schuldig.
Dit is ook voorlopig ons laatste tekstje over het gebruik van het voorzetsel ‘aan’.