Taalmodel: wegblijven, niet komen opdagen

FOUT Geen wonder dat hij niet kon antwoorden op vragen over feiten die niet in het lesboek werden behandeld: hij stuurde zijn kat naar alle lessen.

GOED Geen wonder dat hij niet kon antwoorden op vragen over feiten die niet in het lesboek werden behandeld: hij bleef weg van alle lessen.

VERKLARING
In het Frans komt “chat” in veel uitdrukkingen voor, maar “envoyer son chat” is niet een daarvan. Die uitdrukking is dus geen gallicisme, en ze is zelfs ooit gebruikt als titel voor een boekje door Jean-Pierre Vandenberghe om te waarschuwen voor letterlijke vertalingen uit het Nederlands.
Maar “zijn kat sturen” is zelfs geen goed Nederlands. Het betekent wel “niet komen opdagen”, “wegblijven”.

Taalmodel: er onopgemerkt vandoor gaan

FOUT Nog voor de vergadering officieel begon, was hij er vanonder gemuisd met de clubkas.

GOED Nog voor de vergadering officieel begon, was hij er ongemerkt vandoor gegaan.

VERKLARING
Tegenwoodig betekent “muizen” een computermuis gebruiken.
Daarvoor kwam het werkwoord ook al voor, maar ofwel betekende het “muizen vangen”, ofwel “stilletjes smakelijk zitten te eten”.

Taalmodel: iets als verloren beschouwen

FOUT Na de laatste btw-wijziging, maakte hij een kruis over zijn handelszaak.

GOED Na de laatste btw-wijziging, sloot hij zijn handelszaak.

VERKLARING
“Een kruis maken over iets” heeft veel betekenissen.
De Grote Van Dale vermeldt er drie:

  • er niet meer over spreken
  • het kunnen vergeten
  • het als verloren beschouwen
    Zodra je weet om welke betekenis het gaat, kun je op meerdere manieren een uitweg vinden om de fout te corrigeren.
    En wie zijn handelszaak als verloren beschouwd, zal ze doorgaans sluiten.

Taalmodel: aansporen, aanporren

FOUT Ondanks de slogan over de lage maandelijkse betalingen, liet hij zich door de verkoper niet pramen.

GOED Ondanks de slogan over de lage maandelijkse betalingen, liet hij zich door de verkoper niet aansporen.

VERKLARING
Het werkwoord “pramen” is correct, maar niet met de betekenis “aansporen” of “aanporren”.
Er zijn ook andere alternatieven: “stimuleren”, “aanmoedigen”, “aanzetten”, “bewegen tot”, “ertoe brengen”, “aansporen tot iets” of “onder druk zetten”.
Met de betekenissen “drukken” en “knellen” is het verouderd.
Het kan ook betekenen “een dier de praam opzetten”, zoals in: “Dat paard is te wild, je moet het pramen als het beslagen zal worden.”
Dat is afgeleid van het zelfstandig naamwoord “praam”, namelijk “een houtje met een lus eraan dat bij lastige paarden meestal om de bovenlip, die het meest gevoelig is, wordt gelegd en aangedraaid”. “Pramen” heeft in dat geval het tegengestelde effect van “aansporen” of “aanporren”, want het is de bedoeling het dier te kalmeren.

Taalmodel: wegkwijnen, vervangen, in het niets oplossen

FOUT Ondanks zijn inspanningen deemsterde zijn bedrijf helemaal weg.

GOED Ondanks zijn inspanningen kwijnde zijn bedrijf helemaal weg.

VERKLARING
Ofwel betekent het “geleidelijk minder krachtig worden”, ofwel “geleidelijk uit het zicht of de belangstelling verdwijnen”, maar één ding is zeker: “wegdeemsteren” is niet algemeen bekend, vooral omdat het verouderd is. Het is bovendien erg formeel.
Het kan worden vervangen door onder andere “wegkwijnen” of “in het niets oplossen”. Ook “vervagen” is soms mogelijk.

Taalmodel: zich iets niet aantrekken

FOUT Hij liet het verlies in de spelshow niet aan zijn hart komen.

GOED Hij trok zich het verlies in de spelshow niet aan.

VERKLARING
Dit is een lastige. Dat de verkeerde variant niet zomaar een-op-een door een goede kan worden vervangen, blijkt hier vooral door de zinsbouwe.
“Iets aan zijn hart laten komen” betekent “het zich niet aantrekken”.
Daardoor moet er wat aan de zin wordt worden gesleuteld.

Taalmodel: de overhand krijgen

FOUT Als sommige mensen in jouw zaak willen investeren, moet je heel voorzichtig zijn, want ze kunnen het laken naar zich toe trekken.

GOED Als sommige mensen in jouw zaak willen investeren, moet je heel voorzichtig zijn, want ze kunnen de overhand krijgen.

VERKLARING
Het is soms moeilijk om een correcte variant te kiezen voor een verkeerde of niet algemene uitdrukking, omdat de betekenissen van de varianten niet altijd een-op-een zijn.
Ook “het laken naar zich toe trekken” kan door meerdere alternatieven worden vervangen: “de touwtjes in handen krijgen”, “de overhand krijgen” of “voordeel verwerven”.

Taalmodel: aan dezelfde gebreken lijden

FOUT Wie over het gedrag van iemand anders klaagt, is soms in hetzelfde bedje ziek.

GOED Wie over het gedrag van iemand anders klaagt, vertoont soms dezelfde gebreken.

VERKLARING
De uitdrukking “in hetzelfde bedje ziek zijn” betekent “aan dezelfde kwaal lijden”, maar niet letterlijk. Het kan ook worden gecorrigeerd met de uitdrukkingen “aan hetzelfde euvel lijden”, “aan hetzelfde euvel mank gaan”, “dezelfde nadelen hebben” of “dezelfde gebreken vertonen”.

Taalmodel: een lange neus maken (naar)

FOUT We zetten de minister een neus door appels met peren te vergelijken.

GOED We maken een lange neus naar de minister door appels met peren te vergelijken.

VERKLARING
Letterlijk is “een lange neus maken” “de hand met uitgespreide vingers met de duim tegen de neus zetten als gebaar van bespotting”, maar de uitdrukking wordt ook vaak symbolisch gebruikt.
De uitdrukking “Een neus zetten” zou een contaminatie kunnen zijn van “een lange neus maken” met “iemand een (wassen) neus aandraaien; iemand een (wassen) neus aanzetten”, wat betekent “iemand om de tuin leiden, iemand iets wijs maken”.

“We zetten de minister een neus aan door appels met peren te vergelijken.” is dus ook een goede oplossing, en het is dus evengoed mogelijk dat de verkeerde uitdrukking gewoon het voorzetsel is vergeten.