Taalmodel: zich aanmelden

FOUT John moest zich bij de directeur tussen 8 en 9 uur aanbieden om die baan te krijgen.

GOED John moest zich bij de directeur tussen 8 en 9 uur aanmelden om die baan te krijgen.

VERKLARING:
In het algemeen Nederlands kan “aanbieden” niet als wederkering werkwoord worden gebruikt. Het is een slechte vertaling van het Franse “se présenter”.
Goed Nederlands is “zich aanmelden”.

Hulpmiddelen voor vertalers

Er zijn verschillende hulpmiddelen beschikbaar voor vertalers. Hieronder volgt een kort overzicht over de verschillende typen:

  • Vertaalsoftware: software die (semi-)automatisch teksten kan helpen vertalen.
  • Terminologiebeheer: software die vertalers helpt bij het beheren van terminologie en consistentie in hun vertalingen.
  • CAT-tools (Computer Aided Translation): software die vertalers helpt bij het vertalen door middel van vertaalgeheugens en andere hulpmiddelen.
  • Woordenboeken en taalgidsen: fysieke of digitale boeken die vertalers helpen bij het opzoeken van woorden en uitdrukkingen in een andere taal.
  • Vertaalgemeenschappen: online en andere groepen waar vertalers met elkaar kunnen communiceren en hulp kunnen krijgen bij moeilijke vertalingen.

Translation, its forms

Translation refers to the process of converting written or spoken words in one language into another language. For the case of simplicity, we will treat ttem both as the same.

Translation can be done through various methods such as machine translation, human translation, or a combination of both.

Translation can also refer to converting non-linguistic forms of information, such as mathematical equations or musical notation, into other forms. But that doesn’t concern us here.

There are several forms of machine translation, including:

  • Rule-based machine translation (RBMT): This method uses a set of pre-defined grammar rules and dictionaries to translate text from one language to another.
  • Statistical machine translation (SMT): This method uses statistical models that are trained on large amounts of parallel text data to translate text.
  • Neural machine translation (NMT): This method uses neural networks to translate text. NMT models have been shown to produce translations that are often more accurate and natural-sounding than those produced by other forms of machine translation.
  • Hybrid machine translation: This method combines the strengths of different machine translation methods, such as RBMT and SMT, to produce more accurate translations.
  • Interactive machine translation (IMT) : this form of machine translation allows the user to interact with the machine during the translation process, correcting and providing feedback on the translations produced.
  • Post-editing machine translation (PEMT) : this form of machine translation allows a human translator to check and correct machine-generated translations.

There are several forms of human translation, including:

  • Professional translation: This form of translation is done by trained and experienced translators, who are often certified by professional organizations. Professional translations are usually done for official documents, legal contracts, and other important texts.
  • Community translation: This form of translation is done by volunteers or members of a community who translate text for the benefit of their community. Community translation is often used for non-profit or social impact projects.
  • Literary translation: This form of translation is done for literary works, such as novels, poems, and plays, to make them accessible to readers in other languages. Literary translators are often writers themselves, and pay particular attention to preserving the style and tone of the original text.
  • Simultaneous translation: This form of translation is done while the speaker is still speaking, which is often used in conferences, meetings and other events where multiple languages are spoken.
  • Consecutive translation: This form of translation is done after the speaker has finished speaking, which is often used in interviews, meetings and other events where multiple languages are spoken.
  • Audiovisual translation: This form of translation is done for audiovisual materials such as movies, TV shows, and video games, it includes subtitling, dubbing, and voice-over.

There are several combinations of machine translation and human translation, including:

  • Machine-assisted translation: This form of translation uses machine translation as a tool to help a human translator produce a more accurate and efficient translation. The translator can use the machine-generated translation as a starting point and then make any necessary corrections and improvements.
  • Post-editing machine translation (PEMT): This form of translation uses machine translation to generate a first draft of the translation, which is then reviewed and corrected by a human translator. This is often used for large-scale projects where speed and cost-effectiveness are important.
  • Hybrid machine translation: This form of translation combines the strengths of different machine translation methods, such as rule-based and statistical machine translation, to produce more accurate translations. The output of the machine translation is often reviewed and corrected by a human translator.
  • Interactive machine translation: This form of translation allows the user to interact with the machine during the translation process, providing feedback and corrections on the translations produced. The user can also provide additional information and context to the machine to improve the translation.
  • Human-in-the-loop machine translation: This form of translation uses machine translation as a tool to help a human translator, who can provide feedback and corrections to the machine, which will then adjust its output accordingly. This can improve the final translation and the efficiency of the process.

Artemis I

Het heeft wat voeten in de aarde gehad, maar uiteindelijk is de lancering van Artemis I geslaagd.

De lanceerproblemen waren divers: de weersomstandigheden werkten niet altijd mee, en doordat waterstofatomen de kleinst mogelijke atomen oplevert, waren er ook gemakkelijk lekken in het systeem. Die lekken konden een ramp veroorzaken. Maar uiteindelijk werden alle problemen verholpen, verliep de lancering met sucees, en bereikte het toestel de verste afstand die een voor mensen geschikt lanceersysteem ooit heeft afgelegd.

Artemis I bestond uit de SLS-raket en de capsule Orion.

De SLS is afgeleid van Space Shuttle-materiaal. Het hoofddeel is een eerste trap met een kern en twee startraketten. De kern is structureel gelijkaardig aan de externe tank van de shuttle. Hij wordt aangedreven door 4 RS-25D-motoren, die eerder werden ontworpen voor de Space Shuttle. De boosters zijn vastebrandstofraketten. Elke startraket bestaat uit vijf segmenten. Het zijn dezelfde segmenten die werden gebruikt voor de boosters van de shuttle. Het middelste segment werd toegevoegd tussen de andere vier van de shuttle-boosters. De isolatie is lichter en de vluchtelektronica werden vernieuwd. Er zijn echter geen parachutes: de boosters zijn niet herbruikbaar. De boosters leveren ongeveer 25% meer stuwkracht dan de shuttle-boosters.

De Orion is gedeeltelijk herbruikbaar. Het is hetzelfde principe als de Apollo-capsules, maar het kan 4 ruimtevaarders vervoeren in plaats van drie. Er kunnen zelfs in totaal 6 personen worden vervoerd naar een lage baan om de aarde. Een deel van de Orion is trouwens ontwikkeld door Europa en gebouwd door Airbus.

De eerste vlucht werd gelanceerd op 16 november 2022 en eindigde met een klassiek splash-down op 11 december na een vlucht van 25 dagen, 10 uur en 53 minuten. In totaal werd 2,1 miljoen kilometer afgelegd.

En wat betekent de afbeelding hierboven?

Wel: Nasa schrijft: We’ve finished collecting names for Artemis I and are working on loading them onto the Orion spacecraft! If you’ve submitted your name, it is included on a flash drive that will fly aboard Orion on Artemis I later this year. Artemis Website for updates and stay tuned for launch of the mission, or sign up for the newsletter to receive NASA updates in your inbox.

Van wie vroeg genoeg inschreef werd de naam op een flash drive gezet, die meevloog aan boord van de Orion.

Leescultuur wordt te zielig voorgesteld

Hierboven bibliotheek van Lancaster, Engeland

Hoi,


Niet voor ’t een of ’t ander, maar lezen op een snuggerfoon of tablet is óók lezen. Om maar iets te zeggen: ik heb voor een groot stuk leren lezen op autonummerplaten! (Dat beweert mijn moeder toch. Het is te lang geleden en voor mij geheel en al verzonken in de nevelen der vergetelheid.)


Echte lezers lezen alles wat ze tegenkomen, van bestelbusjeszijkanten tot confituurpotetiketten en de ingrediëntenlijst van hun favoriete müsli of instantpannenkoekenpoeder—wat zou je anders al doen aan tafel? Praten met een mondvol favoriete müsli is echt niet evident (en bij pannenkoekenpoeder wordt het bijna levensgevaarlijk).


Wat allemaal niet wegneemt dat deze echte lezer nog altijd lichtjes lyrisch kan worden van het gevoel dat je krijgt bij het omdraaien van weer een bladzijde van een stevige roman. Met angstige spanning (bij deze jongen voor het eerst bewust bij The Shining van King, meer dan dertig jaar geleden) of gewoon nieuwsgierigheid naar het vervolg—en dat werkt inderdaad net zo goed bij fictie als bij non-fictie, dus “roman” hiervoor was in de letterlijk zin een faux mot. Wie vandaag angstige spanning wil ondervinden kan nog altijd terecht bij King, maar evengoed bij een boek over biodiversiteit, de toekomst van de landbouw of de klimaatverandering. Nieuwsgierigheid werkt net zo goed bij een roman van Pullman of Neal Stephenson als bij het onvolprezen Dames voor Darwin of die dikke pil van Sapolsky.
Kortom wat tegenwoordig ook het probleem is met de boekencultuur (of uitgeverscultuur?!), met de leescultuur is er denk ik niks aan de hand—die gekke tekentjes die door de oude Feniciërs zijn uitgevonden en via de Grieken en Romeinen tot ons zijn gekomen, doen wat mij betreft nog altijd gewoon hun ding. Bril op en weg(l/w)ezen!


Bij deze wens ik jullie allemaal een leuke en vredige kerst en het allerbeste voor 2023!

Van onze gastblogger Jeroen Vanlaer, mastodon @eyckelenburgher@mastodon-belgium.be

Friesland op Mastodon

Het Twitter-alternatief Mastodon heeft enkele nadelen en enkele voordelen.

Een van de nadelen is dat het op Mastodon wat moeilijker is om mensen met dezelfde belangstelling te vinden dan op Twitter, omdat Twitter tweets in je feed zet op basis van je eigen activiteit. Je moet dus wat meer zoeken, maar dat kan met het zoekveld waarin je tags en adressen van Mastodon-leden kunt invullen. Daardoor heb je op Mastodon ook wel minder last van ongewenste berichten in je feed.

Een van de voordelen is dat Mastodon 500 karakters per bericht toelaat, in plaats van slechts 280. Dat lijkt geen groot verschil uit te maken: 500 tekens is nog altijd geen 500 woorden. Maar toch valt op dat berichten invoeren op Mastodon een stuk comfortabeler is dan op Twitter, en het verschijnsel van de “feuilleton-berichten” komt op Mastodon nauwelijks voor.

Een ander voordeel is dat Mastodon een gedentraliseerd systeem is. Dat was ook de oorspronkelijke bedoeling van internet: een gedecentraliseerd computernetwerk, zodat ondanks het uitvallen van één server de andere servers elkaar nog altijd kunnen bereiken. Twitter is echter sterk gecentraliseerd, Mastodon niet. Mastodon is zelfs zo sterk gedecentraliseerd dat iedereen die dat wenst op eigen initiatief een Mastodon-server kan opzetten. De software is immers vrij beschikbaar.

Dat hebben in Friesland enkele mensen gebruikt om een server voor Friesland te installeren. Het internetadres is https://mastodon.frl

Volgens hun eigen informatie is @mastodon.frl “voor iedereen die een warme band heeft met Friesland. De hoofdtaal is Nederlands, ook het gebruik van de Friese taal en andere regionale dialecten wordt gewaardeerd. Dus: van Friezen, voor Friezen, in de breedste zin van het woord!”

Blik achter de schermen van een vertaling

Duits en Nederlands liggen dicht bij elkaar. Geef een willekeurige Nederlander een Duitse tekst, en hij ontcijfert ze tamelijk gemakkelijk. Er zullen wel enkele fouten zijn, maar het resultaat is redelijk goed in vergelijking met wat diezelfde willekeurige Nederlander zou doen als hij een Franse tekst krijgt.


Toch zijn er problemen. Bekend zijn de valse vrienden: woorden die op elkaar lijken, maar toch iets anders betekenen.

Maar daar stopt het niet. Hoe doorzichtig de woordenschat van een Duitse tekst voor een Nederlander ook lijkt te zijn, de grammatica kan onverwachts problemen opleveren.

Een voorbeeld:
“Nach fast genau drei Jahren ist das Stammwerk-Modell von Alejandro und Romina Rossi aus Buenos Aires endlich in Göppingen angekommen.”

Wie zo’n zin, zelfs rekening houdende met valse vrienden in de woordenschat, zonder veel nadenken vertaalt, eindigt met deze zin:
“Na bijna drie jaar is het model van het moederbedrijf van Alejandro en Romina Rossi uit Buenos Aires eindelijk in Göppingen aangekomen.”

Maar die is fout.

Waarom? Omdat het bedoelde moederbedrijf niet van Alejandro en Romina Rossi is. Zij hebben een model gebouwd van een moederbedrijf, maar het is niet hun bedrijf.

Om die verwarring te vermijden moet de zin worden omgegooid, en na heel wat gegoochel komt er dan dit uit:
“Na bijna drie jaar is in Göppingen eindelijk het model uit Buenos Aires aangekomen dat Alejandro en Romina Rossi van het moederbedrijf hebben gebouwd.”

Het zinsdeel “in Göppingen” moest naar voren worden geplaatst, net als het bijwoord “eindelijk”. De plaatsbepaling “uit Buenos Aires” werd achter “het model” gezet, en de nabepaling “van Alejandro en Romina Rossi” werd omgevormd tot een bijzin waarin ook werd opgenomen dat het om het moederbedrijf ging.

Die veranderingen werden niet alleen opgelegd om de betekenis duidelijk te maken, maar ook om de zin leesbaar te houden. Waardoor de ene wijziging leidde tot de andere.