Artificiële intelligentie (AI) voor vertalen is niets nieuws.
Het vertaalvak is altijd al beïnvloed geweest door ICT, omdat het nu eenmaal over communicatie gaat. Vertalers waren bij de eersten die faxmachines op grote schaal konden gebruiken. We waren ook bij de eersten die pc’s toepasten, zelfs al was het alleen maar om ervoor te zorgen dat het afgeleverde werk er netjes uitzag. En we waren ook de eersten die pc’s gebruikten om er databases op te installeren om geautomatiseerde woordenboeken en spellingcontrole te gebruiken.
Een van de eerste voordelen die mij aansprak bij vertalen met computers, was dat we de lay-out van het oorspronkelijke document konden behouden. De dagen van velletjes papier met genummerde tekstblokken om het verband te leggen met de oorspronkelijke tekst, waren voorbij. De klant kreeg eindelijk een vertaald document zonder het risico tekst te verwarren, en dat hij vlot in zijn productketen kon introduceren.
Toen de computergeheugen groot en snel genoeg werden om brontekst en doeltekst van vertalingen op te slaan, konden we de voordelen oogsten van ons vroegere werk door de automatiseren wat we al decennia lang deden: vertalingen van gewijzigde documenten baseren op vertalingen van vorige versies. Maar deze keer moesten we geen stapels teksten meer doorploegen en overtikken. De computer deed dat deel van het werk voor ons, en wij konden ons concentreren op de nieuwe en gewijzigde delen en sneller een beter resultaat afleveren.
De jongste evolutie was de introductie van on of computerondersteund vertalen of CAT (van computer aided translation). Eenmaal die programma’s werden gebruikt, was het alleen nog maar een kwestie van tijd voor er programmaregels werden geïmplementeerd om bronmateriaal met allerlei soorten doelmateriaal te vergelijken, zodat het programma ons kon ondersteunen bij het aanpassen van de doeltekst.
Dat betekende onvermijdelijk dat er meer intelligentie in die programma’s werd geïntroduceerd, en dat leidde ten slotte tot wat we machinevertalingen, of MT (van machine translation) noemen.
Daarom begrijp ik de huidige hype over vertalen met AI niet. In feite IS MT vertalen met AI. MT-systemen gebruik vaak geen traditionele CAT als basis, maar traditionele CAT heeft doorgaans wel MT-elementen geïmplementeerd zodat MT wordt gebruikt voor de voorbereiding van het definitieve werk van de vertaler om het proces te versnellen en tegelijk de fouten te vermijden die pure geautomatiseerde systemen maken.
MT werkt niet zonder MTPE: machine translation post editing. De vertaler voert een redactie na de machinevertaling uit. Op die manier werkt ook vertalen met AI. Het enige verschil tussen vertalen met AI en met MTPE is terminologisch: het zijn twee verschillende uitdrukkingen voor hetzelfde ding. Daarom is de enorme hype over AI bij vertalen niets meer dan een verschuiving in terminologie en soms ook in leveranciers: sommigen zeggen om klanten aan te trekken dat ze AI gebruiken, maar ze doen hetzelfde als wat de vertaalsector al minstens tien jaar doet.
De term AI voor vertalen is meer een kwestie van marketing en windowdressing dan van een nieuwe, meer geavanceerde manier van werken.
Vertaalbureau MOTTE 