Tag: engels

The difficulties of technical translations

Today a colleague wrote on a translators’ chat list:

“Technical manuals have always been a notorious field of terrible translation work, so it seems a little naive to think quality is of the utmost importance.”

My colleague could be right about that “notorious field of terrible translation work”, but I’m afraid he looks a bit too much at technical translations from the point of view of a literary translator.

Technical translations can be difficult for various reasons.

The following sentence is an example from a manual for a forklift I’m working on at the moment:

“This bug causes problems when scanning operator cards, resulting in misread card strings.”

“String” in this sense should be “tekenreeks” in Dutch. That would be the correct translation.

However, in IT they usually do not translate “string”, but leave it as it is.

Why? Because the IT people don’t know any better, that’s why. And that is because even the Dutch use English texts a lot.

That means that if I translate “card string” by “kaarttekenreeks”, they’ll reject the translation.

Moreover: the legacy translations have “string” a few times, always left untranslated.

The only thing I can do is keep “string” and consider it as “technical language”.

It’s not a matter of “terrible translation work”, it’s that as a translator you don’t have much choice.

I have an IT dictionary with translations for lots of IT words, but the clients never accept them. As a matter of fact, in my early days I lost a client when I applied it.

Engelse handelscorrespondentie in de praktijk, door W. Bladen en F. Rohrer

Bespreking: Peter Motte, 440 woorden

1990. Dat is al een tijd geleden. Toen verscheen “Engelse handelscorrespondentie in de praktijk”. Hier en daar vind je het vermeld met als ondertitel: “Snel zaken doen per fax. Complete brieven voor directe toepassing”. “Volledig verouderd,” denken velen.

Maar voorzichtig: het is boek in hoofdzaak gericht op eerstejaarsstudenten, wat blijkt uit de zowat honderd bladzijden woordenschatlijsten, met o.a. onregelmatige werkwoorden, nationaliteiten en plaatsnamen. Iedere hedendaagse student zal hier nog altijd veel mee leren.

De auteurs hebben de stof aangebracht met brieven die aan elkaar worden gehaakt door een verhaal waarin een zakenman en zijn zoon het dagelijks werk in een firma afhandelen. Dat is het praktische aspect dat in de titel wordt vermeld. Je kunt het hele boek als een simulatiespel zien. Er staan zelfs een paar telefoongesprekken in. Er worden goederen ingekocht en doorverkocht, er worden sollicitaties afgenomen, klachtenbrieven behandeld, te late betalingen aangepakt, gezocht naar vertegenwoordigers en handelspartners, inlichtingen over kredietwaardigheid ingewonnen …

E-mail was in de tijd nog onbekend, maar faxen werden wel al gebruikt. Er zijn dan ook enkele faxen als voorbeeld. Het is merkwaardig om die nu te zien: het lijkt alsof de fax werd beschouwd als een snelle variant van het telegram, maar de frasering was wat ruimer. Geen weggelaten woordjes meer, maar terwijl faxen op een bepaald moment alle kenmerken van een normale brief hadden, is dat in deze voorbeelden helemaal het geval niet.

Behalve de voorbeelden van vooral brieven en wat faxen en telefoongesprekken, met elkaar verbonden door dialogen tussen de betrokkenen, zijn er diverse oefeningen. Het gaat van invuloefeningen waarbij een ontbrekend woord moet worden aangebracht zoals een voorzetsel of een opgegeven werkwoord in de goede vorm moet worden geschreven, tot vertaaloefeningen. Aangezien het boek soms uitspraakoefeningen bevat waarin fonetische spelling wordt toegepast, was er misschien ook een deel voor de leraar bestond, maar daar wordt nergens naar verwezen en we vonden er ook geen sporen van op internet.

Het boek werd ooit aangeprezen met “Een voortreffelijke hulp bij allerlei dagelijks terugkerende correspondentieproblemen”. Zo ver zouden we het tegenwoordig niet meer durven drijven doordat e-mail ontbreekt, maar het is nog altijd een degelijk boek dat de student een goede en uitgebreide basiswoordenschat en kennis van Engelse zinswendingen meegeeft, en een inkijk in dagelijkse handelspraktijken zonder in een bedrijf te moeten zijn.

Engelse handelscorrespondentie in de praktijk, W. Bladen en F. Rohrer, 1990, Amsterdam, Omega-boek, geïllustreerd, met lijst onregelmatige werkwoorden, woordenlijst Engels-Nederlands en Nederlands-Engels, oorspr. “Five steps in business correspondence”, vertaald uit het Duits door Gerard Grasman, paperback, 250 p’s, 21,5x14x2 cm, isbn 90-6057-505-9

donderdag 11 – zaterdag 13 januari 2024

Blik achter de schermen van een vertaling (3)

Een reclametekst voor een automerk duwde me de titel “Forward-facing wonder” in het gezicht, wat letterlijk betekent “vooruitkijkend wonder”. Maar dat is een draak van een vertaling.

Toegegeven: “forward-facing” is ook niet het toppunt van poëzie, maar het Engelse woord heeft de meevaller van de alliteratie, de hele zin krijgt een aardig ritme mee, en de eerste en laatste beklemtoonde lettergreep hebben gelijksoortige klinkers. Maar “Forward-facing wonder” is ook geen grootse poëtische inhoud.

Net die Engelse klankmeevaller maakt het moeilijk om een aanvaardbare Nederlandse vertaling te bedenken. “Vooruitkijkend wonder”? Afschuwelijk! “Naar voren kijkend wonder”? Bwah… “Vooruit gericht wonder”? Laat het nou zeg… “Naar voren gericht wonder”? Ja, zo kun je blijven knoeien… Ik dacht zelfs een moment aan “Wonder in de rijrichting”, wat ten minste past bij een auto, maar nogal geforceerd overkomt.

Hoe kon de vertaling de loutere betekenis weergeven, zonder als een baksteen te klinken? “Wonder in de rijrichting” kan dan min of meer het idee weergeven, maar heeft de muziek van een boekhoudkundig voorschrift. En dan nog: wat betekent dat eigenlijk, “wonder in de rijrichting”? Dat het wonder ligt in de richting waarin je beweegt, of dat het wonder zelf in die richting kijkt? Daarom alleen al viel die benadering af. Of je moest het nog omslachtiger maken met “Wonder dat in de rijrichting kijkt”. Dat is een oplossing om de inhoud te bewaren door woorden op elkaar te stapelen, waardoor je altijd verder afdwaalt van een geslaagde vertaling.

Ja, geluk hebben die Engelsen wel: “Forward-facing wonder” is geen wonderlijke zin, maar hij heeft alle klank mee.

De hele kwestie was dat de dynamiek van de oorspronkelijke woordgroep moest worden bewaard, van een auto die vooruit kijkt, tegelijk om weg te rijden, en tegelijk op de toekomst is gericht. Maar waarbij die hele dynamiek volgt uit het uiterlijk van de auto, uit het karakter van de vorm.

De enige oplossing was om los te komen van het origineel, en om op een of andere manier de inhoud ervan los te wrikken van de taal waarin hij ontstond, en die inhoud opnieuw in taal te laten neerdalen, als verdampt zeewater dat ergens op een weide neerdaalt, ver van de oorsprong, maar weer als water.

Het zou me helemaal niet verbazen als er andere mogelijkheden waren, maar uiteindelijk ontdekte ik “Een startklaar wonder”. Dat er een geweldige auto klaarstaat om weg te rijden, trillend van energie die hem wil wegrukken van zijn oorsprong, weg uit stagnatie, blijft enigszins aanwezig, en het bevat zelfs een beetje assonantie.

Vertaaltips: Terms and conditions

terms-and-conditions

“Terms and conditions” is een van die termen in de Engelse juridische en semi-juridische literatuur die voor beginnende vertalers een probleem vormt.

Zelfs goede woordenboeken laten je min of meer in de steek, want zowel “conditions” als “terms” worden wel eens als “voorwaarden” vertaald, en “voorwaarden en voorwaarden” is geen goede vertaling. Maar “Terms and conditions” wordt ook als “voorwaarden” vertaald.

Hoe pak je dat aan?

De meest handige oplossing is om “Terms and conditions” te vertalen als “Algemene voorwaarden”.

“Conditions” apart zijn dan “Voorwaarden”, en “terms” worden “bepalingen”.

Als de termen apart worden gebruikt is het echter altijd aan te raden om goed op de context te letten, want “terms” zijn soms “betalingsvoorwaarden” of “afbetalingsvoorwaarden”. De betekenis hangt af van de tekst in haar geheel.

Maar er kunnen ook bepalingen worden gebruikt, zoals “Terms of use”. En dat betekent “Gebruiksvoorwaarden”, niet “Bepalingen van het gebruik”.

En daarom zijn automatische vertalingen zo’n sof.